Pierwszy kontakt Cranmera z europejskimi reformatorami związany był z – odbywającym w 1531 roku podróż po Anglii – Simonem Grynaeusem, humanistą z Bazylei i zwolennikiem szwajcarskich reformatorów Ulricha Zwingliego i Jana Oekolampada. Będąc w Anglii Grynaeus oferował siebie jako pośrednika pomiędzy królem Henrykiem VIII Tudorem a europejskimi reformatorami. Thomas Cranmer zaprzyjaźnił się z Simonem Grynaeusem, a potem – będąc na dworze cesarza niemieckiego Karola V – z Andreasem Osianderem, niemieckim teologiem luterańskim i działaczem reformacyjnym. Cranmer poślubił siostrzenicę żony Osiandera – Małgorzatę.
Thomas Cranmer, jako arcybiskup Canterbury, interweniował w sporach religijnych i wspierał reformatorów ku rozczarowaniu konserwatystów chcących utrzymać jedność z Kościołem papieskim. Wypowiedział posłuszeństwo papieżowi i opowiedział się za zwierzchnictwem króla nad Kościołem w Anglii. Na zaproszenie Cranmera do Anglii, pod koniec lat 40. XVI wieku, przyjechał – niemiecki reformator protestancki – Martin Bucer i został (w latach 1549–1551) pierwszym protestanckim dziekanem fakultetu teologicznego na Uniwersytecie Cambridge.
Tomasz Cranmer wraz z biskupami opracował tzw. 10 artykułów (1536 r.), które były pierwszymi doktrynalnymi wypowiedziami Kościoła w Anglii, jednak kilka lat później król – Henryk VIII – zlikwidował reformacyjne treści wspomnianych artykułów przywracając ortodoksyjne zasady katolickie: transsubstancjację, komunię pod jedną postacią, celibat księży i śluby zakonne, zezwolenie dla mszy prywatnych oraz ważność usznej spowiedzi. Wywołało to falę represji wobec protestanckich reformatorów. Z troski o rodzinę, abp Canterbury Cranmer, po publikacji 6. artykułów wywiózł swoją żonę w bezpieczne miejsce, najprawdopodobniej do Ford Palace w Kent (południowo-wschodnia Anglia). W tym czasie o herezję został oskarżony Thomas Cromwell, który potajemnie wspierał angielskich protestantów. Został skazany na śmierć bez procesu i publicznie stracony (ścięty) w 1540 r. Śmierć poniósł też, były augustynianin (podobnie jak Marcin Luter), Robert Barnes, który już w 1525 r. wygłosił podczas pasterki kazanie uznawane za pierwsze reformacyjne kazanie w Anglii. Branes został spalony na stosie w lipcu 1540 roku.
Po Henryku VIII tron objął, wychowany na protestanta, jego syn Edward VI – „Z bożej łaski król Anglii, Francji i Irlandii, Obrońca Wiary i pod Jezusem Chrystusem Najwyższy Zwierzchnik Kościoła Anglii, a także Irlandii na Ziemi”. Za panowania małoletniego monarchy, w 1549 r. Thomas Cranmer opublikował pierwsze wydanie „Modlitewnika powszechnego”, który uznawany jest za jeden z najważniejszych elementów anglikańskiej tożsamości. Trzy lata później ukazała się druga edycja modlitewnika, bliska w treści nurtowi reformacji szwajcarskiej.
Podczas rządów Edwarda VI Anglia stała się schronieniem dla represjonowanych protestantów z kontynentu. W Londynie powstał tzw. „Kościół uchodźców” – gdzie wspólnie modlili się Szwajcarzy, Holendrzy, Niemcy, Włosi, Hiszpanie i Polacy – w którego prowadzenie byli zaangażowani tacy teolodzy, jak Martin Bucer, Piotr Vermigli Męczennik czy Jan Łaski będący pierwszym biskupem religijnych uchodźców w Anglii.
Gdy w 1553 roku, po ciężkiej chorobie, zmarł Edward VI na angielskim tronie zasiadła Maria I Tudor, która w zapisała się w historii jako Krwawa Mary. Ów tytuł związany jest z prześladowaniem protestantów. Królowa odpowiada za wysłanie na stos 289 protestantów sprzeciwiających się rekatolicyzacji Anglii. Uczciwie trzeba przyznać, że rządy Henryka VIII były o wiele bardziej krwawe. Historycy szacują, że straconych za herezję (ofiarami byli w tym przypadku głównie katolicy) mogło być nawet 500 osób. Na celowniku Mari I Tudor znalazł się arcybiskup Thomas Cranmer, zastąpiony przybyłym z wygnania kard. Reginaldem Polem, uczestnikiem soboru trydenckiego (1545–1563).
Będąc aresztowanym, Thomas Cranmer, przebywał przez jakiś czas w Oxfordzie, gdzie miał styczność z dominikaninem Juanem de Villagarcią i uległszy jego namowom, wyparł się dotychczasowych poglądów oraz przysiągł wierność katolickiej nauce, w tym uznał papieża głową Kościoła. Jednak królowa Maria I Tudor, która żywiła szczególną niechęć do Cranmera, wraz z doradcami zadecydowała o skazaniu reformatora na śmierć przez spalenie na stosie. Datę egzekucji wyznaczono na 7 marca 1556 roku. W rezultacie zostało opublikowane oświadczenie Cranmera, w którym wyparł się on teologii inspirowanej europejskimi reformatorami – Lutrem i Zwinglim – oraz dał wyraz pełnej akceptacji teologii katolickiej. W oświadczeniu była zawarta akceptacja dla zwierzchnictwa papieskiego, transsubstancjacji i uznania mszy katolickiej jako ofiary. Cranmer wyrażał swoją radość z powrotu do wiary katolickiej, poprosił o spowiedź, a po otrzymaniu rozgrzeszenia uczestniczył we mszy świętej. W zawiązku z tym oświadczeniem spalenie Cranmera zostało odroczone, gdyż prawo kanoniczne gwarantowało ułaskawienie dla heretyków, którzy wyparli się swoich poglądów. Maria I Tudor wciąż jednak nalegała na wykonanie egzekucji, twierdząc, że nieprawość i upór Cranmera przeciw Bogu i Jego łasce były zbyt wielkie, by okazać odstępcy miłosierdzie. Cranmerowi przekazano, że będzie mógł publicznie odwoływać się od wyroku w czasie nabożeństwa w kościele akademickim Najświętszej Maryi Panny w Oxfordzie.
Thomas Cranmer, w dniu egzekucji, zaskoczył wszystkich i odwołał swoje wcześniejsze wyrzeczenie się antykatolickich poglądów. Oświadczył, że odrzuca papieża – jako wroga Chrystusa i Antychrysta – wraz z jego fałszywą doktryną. Szybko ściągnięto go z ambony i przewieziono na miejsce stracenia. Gdy umierał, płonąc na stosie, wypowiadał słowa: „Panie Jezu, przyjmij ducha mego. Widzę niebo otwarte i Jezusa, stojącego po prawicy Boga”.
Pisząc tekst korzystałem z następujących źródeł:
ks. Wojciech Medwid, „Wkład Tomasza Cranmera w rozwój angielskiej reformacji”, w: Polonia Sacra 17 (2013) nr 2 (33), s. 177–202.
Dariusz Bruncz, „Reformacja w Anglii” (https://www.polityka.pl/pomocnikhistoryczny/1718850,1,reformacja-w-anglii.read)
Artykuł: Karczma pod Białym Koniem i Męczennicy – reformacja luterańska w Anglii (http://luter2017.pl/karczma-pod-bialym-koniem-i-meczennicy-reformacja-luteranska-w-anglii/)
Tekst: Reformacja – powrót do różnorodnej normalności – rozmowa z ks. prof. Diarmaidem MacCullochem z Uniwersytetu w Oksfordzie (http://luter2017.pl/reformacja-powrot-roznorodnej-normalnosci-rozmowa-ks-prof-diarmaidem-maccullochem-uniwersytetu-oksfordzie/)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz